Schuld door dood.
Tuijtjenhorn 2013. Huisarts Nico Tromp geeft zijn terminale patiënt een fatale dosis morfine.
Zijn coassistent twijfelt en informeert de inspectie voor Gezondheidszorg.
De huisarts wordt geschorst en pleegt enkele dagen later zelfmoord.
Tenerife 1977. De ervaren gezagvoerder Veldhuyzen van Zanten zet zijn KLM Boeing in beweging voor take-off.
De copiloot twijfelt en vraagt of de mistige startbaan wel vrij is.
Seconden later botsen twee 747’s op elkaar en ontstaat de grootste vliegramp ooit: 583 doden.
Ouwe rot versus pupil.
De ervaring met oog voor context, met zicht op grote lijnen en de zelfverzekerdheid om regels en protocollen ter discussie te stellen of te negeren als de situatie daar om vraagt.
De beginneling met de kale woorden van de studieboeken vers in het hoofd. De regelgeving als iele houvast in een wereld die ‘voor het echie’ veel spannender is dan de geoefende casussen.
Ruim 10 jaar geleden fietste ik als beginnend psycholoog naar mijn eerste klant. Bij het stoplicht keek ik naar de andere fietsers en voelde ik mij stoer en zelfverzekerd. Hier stond geen student, nee, hier stond een professional.
Eenmaal bij de klant bleek mijn zelfverzekerdheid een dun laagje chroom met daarachter een wirwar van nooit toegepaste kennis. Handvatten had ik nodig, collega’s met vlieguren, mannen en vrouwen die mij bij de hand wilde nemen om mij op koers te houden. En te behoeden voor de val.
De ervaren huisarts handelde in lijn met de wens van patiënt en familie. Hij maakte een einde aan onnodig en zinloos lijden.
De coassistent heeft schijnbaar niks gezegd of gedaan om de handeling te voorkomen. Nadat de patiënt was overleden kwam ze in actie.
De ervaren gezagvoerder zat in de cockpit van een toestel dat was uitgeweken naar een ander vliegveld. Verder oplopende vertraging zou passagiers hun vervolgvlucht laten missen en bovendien resulteren in een verplicht rustmoment voor het personeel. Snelheid was geboden om de financiële schade te beperken en de overlast voor passagiers en personeel te minimaliseren.
De copiloot concentreerde zich alleen op de procedure: is er clearance? Nee? Twijfel?
Dan gaan we nergens naar toe.
Ik lees dat de huisarts een excellente staat van dienst heeft en dat de gezagvoerder tot de elite van de KLM behoorde. Toegewijde vakmensen met een staat van dienst.
Ik denk aan de jonkies. Ik voel hun knikkende knieën en zwetende twijfel in mijn onderbuik. Wat moet het moeilijk zijn geweest om op te staan, om tegen een meerdere te zeggen: ‘stop, ik twijfel aan uw beslissing’.
Niks ‘met alle respect’, niks aarzelen. Tot de orde roepen. Direct. Er staan levens op het spel.
Het lukte beide debutanten niet.
Hebben ervaren vakmensen de regels uit te dagen, te onderzoeken, op te rekken om zo tot nieuwe inzichten te komen, om zo de protocollen mee te laten bewegen met de tijd, om een vakgebied scherp te houden?
Ja. Zeg ik.
Is een ongeluk nodig om te laten zien dat de rek eruit is?
Is een ramp de nieuwe opgerekte grens?
Zijn de brokkenmakers de roekeloze betweters die steviger moeten worden aangepakt?
Of zijn de brokkenmakers de pioniers die de samenleving bestendig maken voor de toekomst?
Ik vraag me af hoe het is met de coassistent is. Ze heeft keurig werk geleverd, niets op aan te merken, maar zij zal midden in de nacht toch wel eens aan huisarts Tromp denken?
Ik vraag me af hoe het met de familie van de copiloot is. Hij zag als enige het dreigende gevaar voor 583 passagiers die nu dood zijn. Hoe vaak hebben nabestaanden gedacht:
‘Wat als?’.
Wat als er doden nodig zijn om levens te redden?
